System emerytalny w Polsce. Jak działają jego filary?

Odprowadzanie obowiązkowych składek to tylko jedno z rozwiązań, by zapewnić sobie świadczenia na okres po zakończeniu pracy i przejściu na emeryturę. Możesz rozważyć też skorzystanie z dobrowolnych opcji oszczędzania.

Jeżeli właśnie zaczynasz karierę zawodową, zapewne spotkasz się z takimi pojęciami jak: ZUS, OFE, IKE, IKZE czy PPK. Przed tobą kilka istotnych decyzji dotyczących tego, w jaki sposób będziesz gromadzić środki na przyszłą emeryturę. Przeczytaj ten artykuł, by dowiedzieć się, jak działają najważniejsze elementy systemu emerytalnego w Polsce.

Obowiązkowa składka emerytalna. Ile wynosi?

Jeżeli pracodawca zatrudnia cię na etacie, co miesiąc z tytułu składek na twoją przyszłą emeryturę będzie odprowadzał równowartość 19,52% pensji brutto – to środki, które są wpłacane w ramach tzw. I oraz II filaru emerytalnego.

Te składki są obowiązkowe. Nie oznacza to jednak, że od pensji brutto odejmuje się niemal jedną piątą. Dokładnie 9,76% jest potrącane od pensji brutto pracownika, a drugie tyle – to dodatkowy koszt pracodawcy.

Te środki możesz podzielić na dwa sposoby:

• Całość składki emerytalnej możesz przekazywać do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Ta instytucja dodatkowo dzieli środki pomiędzy dwa rodzaje rachunków: konto w ZUS (12,22% ) oraz specjalne subkonto (7,3%).

To rozbicie na dwa rodzaje kont w ZUS to efekt reformy z 2011 r. Zasadnicza różnica między nimi sprowadza się do tego, że tylko środki zgromadzone na indywidualnym subkoncie w ZUS (II filar) są dziedziczone po śmieci osoby, która odprowadzała składki.

• Nie musisz jednak odprowadzać całej składki do ZUS. Możesz bowiem zdecydować, by jej część trafiała do jednego z prowadzonych przez instytucje finansowe Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE). Oszczędności gromadzone w OFE są również dziedziczone.

Jeżeli zdecydujesz się na przekazywanie części składki emerytalnej do OFE, podział będzie wyglądał tak: konto w ZUS (I filar) – 12,22%; subkonto w ZUS (II filar) – 4,38%; OFE (II filar) – 2,92%.

Pamiętaj! Po rozpoczęciu pierwszej pracy i powstaniu obowiązku dołączenia do systemu ubezpieczeń społecznych, masz cztery miesiące na decyzję w sprawie OFE. Jeżeli nie podejmiesz żadnych kroków, całość składki emerytalnej będzie trafiać do ZUS.

Uczestnicy OFE muszą pamiętać o ważnym mechanizmie tzw. suwaka. Polega on na tym, że na 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego OFE mają obowiązek zacząć stopniowo przekazywać część zgromadzonych składek na subkonto w ZUS. W rezultacie, gdy będziesz przechodzić na emeryturę, całość środków będzie już w ZUS i to on będzie odpowiadał za wypłatę emerytury z I oraz II filaru.

Dobrowolne oszczędzanie na emeryturę. Jakie masz możliwości?

Oszczędności zgromadzone w I i II filarze mogą na emeryturze okazać się zbyt małe, by utrzymać dotychczasowy standard życia. Dlatego możesz rozpocząć dodatkowe oszczędzanie środków w ramach tzw. III filaru. Zachętą do podjęcia tego kroku są m.in. ulgi podatkowe, z których przy tej okazji możesz skorzystać.

Dobrowolne oszczędzanie dodatkowych pieniędzy na emeryturę możesz rozpocząć np. otwierając Indywidualne Konto Emerytalne (IKE), Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) lub korzystając ze stosunkowo nowego narzędzia, którym są Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK).

Wszystkie te rozwiązania znajdziesz wśród propozycji instytucji finansowych, np. banków, ubezpieczycieli lub funduszy inwestycyjnych. Gromadzone w nich środki są twoją prywatną własnością i podlegają dziedziczeniu. Zasady, które są ściśle określone w umowie dają możliwość wycofania zgromadzonych środków. Niemniej jednak decyzja ta, powinna być przemyślana.

Oto podstawowe elementy, które zostały stworzone dla osób rozważających oszczędzanie w III filarze. Należy jednak pamiętać, że środki są inwestowane e instrumenty finansowe, co wiąże się z ryzykiem inwestycyjnym.

• IKE – jeżeli wypłacisz środki zgromadzone w IKE po 60. roku życia (lub 55. w przypadku prawa do wcześniejszej emerytury), nie zapłacisz 19% podatku od zysków kapitałowych, zwanego potocznie podatkiem Belki.
• IKZE – odkładane w każdym roku oszczędzania środki możesz odliczyć od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym. Wypłata po osiągnięciu 65. roku życia będzie obciążona zryczałtowanym podatkiem w wysokości 10%.

Pamiętaj! Istnieją roczne limity wpłat do IKE i IKZE. W 2022 r. limit dla IKE to 17.766 zł, a dla IKZE – 7.106,40 zł (10 659,60 zł dla samozatrudnionych).

• PPK – w podstawowym wariancie pracownik odkłada co miesiąc 2% wynagrodzenia, a pracodawca dopłaca do tego kwotę w wysokości 1,5% wynagrodzenia. Z kolei państwo dodaje 240 zł rocznie (plus 250 zł wpłaty powitalnej). Po ukończeniu 60. roku życia bez podatków można rozpocząć wypłatę zgromadzonych oszczędności w 120 ratach (lub jednorazowe 25% plus 75% podzielone na 120 rat). Środki można też wypłacić wcześniej, ale wiąże się to z kosztami.

IKE, IKZE i PPK nie wyczerpują możliwości dobrowolnego oszczędzania na emeryturę. Jeżeli rozpoczynasz właśnie karierę zawodową, warto zapoznać się z pełną paletą możliwości w tym zakresie. Bowiem im wcześniej zaczniesz oszczędzanie, tym większą masz szansę na wyższą emeryturę w przyszłości.

Sprawdź także: